Kopaonik je najveći planinski masiv u Srbiji, kao i najpoznatiji i najveći ski centar kod nas, omiljem tokom zime i leta. Mnogi su baš na ovoj planini otkrili strast prema zimskim sportovima, pa mu se vraćaju svake godine. Ova planina ima sve: od prirodnih lepota od kojih zastaje dah, retke flore i faune, odličnog smeštaja za sve koji traže reset od svakodnevnice, kurseva skijanja i drugih zimskih sportova, i naravno fenomenalnog provoda.

Ako vas je oduvek interesovalo kako je Kopaonik došao do statusa koji ima danas, u nastavku teksta možete pročitati o njegovim geomorfološkim odlikama, i razvoju planine kao turističkog i ski centra, ali i nacionalnog parka, stecišta mnogih zaštićenih biljnih i životinjskih vrsta.

O Kopaoniku: geomorfološke odlike i prirodni spomenici

Kada je reč o geografskom položaju Kopaonika, nalazi se između reka Ibar i Sitnica na zapadu, Labe na jugoistoku, Jošanice i Kozničke reke na severu, a sa istočne strane je omeđen dolinarama reka Rasine i Toplice.

Poreklo imena Kopaonik potiče od njegovih rudnih bogatstava, gde su postojali rudnici još iz perioda srednjeg veka. Ovi rudnici su nastali pre svega kao uzrok vulkanske aktivnosti i vrelih mineralnih rastopa, koji su uticali na stvaranje visokih temperatura i snažnih pritisaka usled kojih su i nastale promene na stenama.

Ove odlike, zajedno sa povoljnim klimatskim uslovima, raznovrsnom geološkom podlogom i debelim snežnim pokrivačem, su uticale na razvoj bogatog i raznovrsnog biljnog i životinjskog sveta, ali i formiranju brojnih prirodnih spomenika.

Neki od najpoznatijih geomorfoloških spomenika su kamene granitne figure Lisičja stena, Suvi vrh, Babin grob, Karaman-Vučak, a od tragova pleistocenske glacijacije tu su: Cirk Krčmar, Cirk Široki do i Cirk Velika Gobelja.

Naselja na Kopaoniku

Samo ime Kopaonika skreće pažnju na njegovu rudarsku tradiciju, kao i brojni toponimi kao što su Suvo Rudište, Samokovka, Rudnica, Gvozdac i Kovači, koji takođe svedoče o razvoju rudarske delatnosti na ovom području. Istorija rudarstva na ovoj planini inače kreće od Rimljana, pa preko Sasa i srednjeg veka, Turaka do 17. veka, pa sve do današnjih dana, uz malu pauzu od 200 godina pre toga.

U vreme Rimljana je počelo intenzivno korišćenje rudnog blaga sa prostora Kopaonika, a da su koristili rudnike sve vreme dok je trajala njihova imperija, svedoče mnogi ostaci rudarskih građevina, potkopa i topionica.

Rimska provincija koja je inače bila najznačajnija po rudarskom aspektu u carstvu je bila Gornja Mezija, koja je je obuhvatala i Kopaonik, zbog čega je i bio toliko ekspolatisan kad je uočen njegov potencijal.

Najviše materijalnih i opipljivih svedočanstava iz ove oblasti imamo iz perioda srednjeg veka, koji se nalaze u okolini Kopaonika, što se pre svega odnosi na srednjovekovna utvrđenja. Maglič je, uz Ras, definitivno jedno od najimpresivnijih utvrđenja koje se nalazi na desnoj obali Ibra. Potiče iz 13. veka, i ubraja se u najlepše spomenike srpske srednjovekovne arhitekture.

Maglič je sa tri strane okružen rekom, dok je na istočnoj branjen rovom. Ima 7 masivnih kula, i donžon kula koja je bila najisturenija i takođe je imala naseobinsku funkciju. Unutar utvrđenja se nalazila i crkva Svetog Đorđa, obnovljena od strane arhiepiskopa Danila tokom 14. veka.

Ras, koji takođe spada u utvrđenja u okolini Kopaonika, je predstavlja jedno od površinski najvećeih utvrđenja u Srbiji uopšte. U okviru njegovog kompleksa se nalaze tri arheološka lokaliteta, od kojih jenajpoznatije i najbolje istraženo vojno utvrđenje na Gradini. U ovo utvrđenje se ulazilo na dve kapije, zapadnu i južnu, koje su bile flankirane kulama.

U prvoj polovini 12. veka Ras je postao glavno uporište srpske države, što je zahtevalo dodatna ojačanja i doziđivanje novih objekata, što pokazuje značaj cele ove oblasti generalno za Srbiju tog vremena, koji je danas drugačiji dosta izmenjen, i fokusiran pre svega na turizam.

Pored ova dva najpoznatija (i najveća utvrđenja) sačuvani su i ostaci srednjovekovnih gradova Zvečan, Brvenik, Koznik koji okvirno datiraju iz perioda od 11. do 15. veka i koji se takođe nalaze na jasno izolovanim platoima koji im omogućavaju dobru preglednost.

Kopaonik danas

Kako što smo već napomenuli, današnja svrha i razvoj Kopaonika se pre svega ogledaju u njegovom turističkom razvoju, kao najpopularnije zimske destinacije kako za Srbiju, tako i za region. Kako je do toga došlo?

Turizam na Kopaoniku je počeo da se razvija tridesetih godina prošlog veka, i to pre svega zahvaljujući razvoju železničke pruge Kraljevo – Raška, koja je puštena u saobraćaj 1931. godine. U to vreme su na Kopaonik počele da dolaze prve organizovane grupe turista, pre svega planinara i smučara.

Osnovni uslovi za turističku delatnost su uspeli da se razviju tek nakon izgradnje asfaltnog puta od Jošaničke Banje do Brzeća i Kruševca, koji ide preko Kopaonika. Do 1964. nije bilo planskog razvoja turizma, i nije se radilo na tome,pa je nekoliko godina osnovana zajednica koja se usmerila baš na na to, budući da je primećen potencijal.

Planska izgradnja turističkog centra Suvo Rudište je započela 1980., rađen je 6 godina, i sad je najpoznatiji i najposećeniji turistički, a i ski centar, na teritoriji Srbije.

Istorija skijanja na Kopaoniku

Do razvoja skijanja na Kopu je došlo podsredstvom razvoja ove discipline na Alpima, tridesetih godina prošlog veka, kada je u Beogradu i osnovano Srpsko planinarsko društvo. Zainteresovanost za Kopaonik i njegov potencijal kao planine, ne samo u turističkom smislu, već i radi skijanja i planinarenja, je pojačala i izgradnja pruge.

Prvi kurs skijanja je organizovan 1935. godine, nakon čega je i doneta odluka o izgradnji planinarskog doma, na lokaciji današnjeg hotela “Olga Dedijer”. U ovom početnom periodu razvoja planinarskog doma, posećenost uopšte nije bila velika, pre svega zbog slabe materijalne baze, skupe opreme i lošeg prevoza do planine.

Ipak, to ih nije sprečilo da redovno održavaju skijaška takmičenja sve do 1941. kade je u ratu ovaj planinarski dom uništen. 7 godina kasnije je obnovljen na inicijativu planinara, kad je nazvan planinarski dom “Olga Dedijer”. Nesreće ga ni tad nisu zaobišle, već je još dva puta izgoreo pre nego što je pretvoren u hotel B kategorije.  

Kopaonik je počeo da dobija obrise pravog ski centra nakon igradnje prvog ski-lifta 1964., nakon čega su usledili i ostali projekti urbanizacije. Nakon ostvarenih uslova, otvoren je hotel Karavan (današnji hotel Grand) koji je u potpunosti unapredio kvalitet dotadašnje ponude, dok je hotel “Olga Dedijer” renoviran.

Nacionalni park Kopaonik

Kopaonik je 1981. godine proglašen za Nacionalni park od strane Skupštine Srbije, zbog bogatog biljnog i životinjskog sveta koji ga naseljava.

U nižim predelima planine prostire se pojas bukovih šuma, u kojim ima i javora, klena i lipe, dok najviši šumski pojas karakterišu smrčeve šume. Šume na još većoj nadmorskoj visini prelaze u zajednice niskih žbunova poput kleke i borovnice, pre svega zbog hladnih vetrova koje mnogo bolje podnosi nisko rastinje.

Od endemičnih biiljnih vrsta na Kopaoniku se mogu videti Pančićeva omorika, Pančićeva potočarka, kopaonička ljubičica, runolist, kopaonička čuvarkuća i Pančićeva režuha.

Pored flore, tu je raznovrsna fauna, a životinjske vrste koje se ovde mogu naći u većem broju su vuk, srna, lisica, zec, kao i razne vrste ptica poput ušaste sove, jarebice kamenjarke i ptice krstokljuna. Zone sa posebno značajnim i retkim biljnim i životinjskim vrstama su izolovane i zaštićene kao rezervati prirode, a takvih na Kopaoniku ima 12.

Kopaonik je danas definitvno standard po pitanju skijanja i dostupnih kurseva, kao i smeštajnih jedinica (hotela i apartmana) i same ponude i organizacije centra, koji je iz godine u godinu sve posećeniji i omiljeniji među svim uzrastima.

Osim zimskih sportova, u toku leta ovde možete uživati u šetnjama ili drugoj vrsti aktivnosti u prirodi, zato odaberite svoju sezonu i obavezno posetite Kopaonik!